1. Na zakończonym dziś posiedzeniu Sejm pracował nad projektem ustawy[1] implementującym do polskiego porządku prawnego przepisy unijnej Dyrektywy nr 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym opiekunów (tzw. dyrektywa Work Life Balance)[2], której celem m.in. wyrównanie praw i obowiązków związanych z opieką nad dziećmi między kobietami i mężczyznami.
2. Mamy w tym zakresie w Polsce bardzo poważny problem. Zgodnie z danymi ZUS. Na dwutygodniowy urlop ojcowski decyduje się dziś zaledwie 58% świeżo upieczonych ojców. Prawdziwa katastrofa następuje jednak później, gdyż na urlop rodzicielski zostaje w domu zaledwie 1% ojców.[3] To trzeba zmienić. Nie ma wątpliwości, że zmiana tego stanu rzeczy posłuży zarówno większą równością w domu i na rynku pracy, jak i tworzeniu lepszych więzi rodzinnych.
3. Niestety uchwalone wczoraj przedłożenie rządowe jest, delikatnie mówiąc, rozczarowujące. Co prawda gwarantuje, że 9 tygodni urlopu rodzicielskiego będzie „nieprzenoszalne” tzn. wykorzystać je będzie mógł tylko ojciec dziecka[4] co zapewne nieco podniesie powyższą, skandaliczną statystykę. To osiągnięcie zdecydowanie osłabia jednak poważna wada projektu. Otóż zgodnie z ustawą, jeśli matka połączy urlop macierzyński z rodzicielskim otrzyma zasiłek w wysokości 81,5%. Ojciec nie ma takiej możliwości, a zatem jego zasiłek zawsze wyniesie 70%.[5] Na to, że takie propozycje są nie tylko dyskryminujące, ale także sprawią, że ojcowie mniej chętnie będą myśleć o urlopie ze względów finansowych wskazywali m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich[6] i Fundacja Share The Care.
4. Opozycja opracowała stosowne poprawki. Lewica proponowała, żeby zasiłek za cały urlop rodzicielski dla wszystkich podnieść do 81,5%. Koło Polska 2050 zaproponowało aby przyznawać tzw. „bonus za równość” rodzicom, gdy oboje zdecydują się wykorzystać min. 9 tyg. urlopu rodzicielskiego w postaci 100% wynagrodzenia za ten okres. Także inne kluby przedstawiały swoje propozycje. Niestety wszystkie przepadły.
5. Przepadły też inne ważne propozycje, przy których miałem zaszczyt pracować takie jak:
• Umożliwienie przechodzenia w okresie nasilenia chorób zakaźnych, gdy system POZ się „zawiesza” jak to było przy grypie w grudniu, na 5-dniowy urlop zdrowotny (wychodząc na przeciw postulatom m.in. lekarzy z Naczelnej Izby Lekarskiej[7] i pielęgniarek)[8];
• Objęcie dobrodziejstwami ustawy także rodziców dzieci, które urodziły się od sierpnia 2022, gdy upłynął termin na wdrożenie dyrektywy[9];
6. Prace obfitowały także w sytuacje kuriozalne. Okazało się, że pracownicy Krajowej Administracji Skarbowej będą mieli uprawnienia do brania urlopów opiekuńczych także w wypadku konieczności zajęcia się dziadkami albo wnukami, podczas gdy dla osób pracujących na podstawie kodeksu pracy takie uprawnienie przysługuje tylko w przypadku konieczności opieki nad najbliższymi.[10] Zdziwiony był sam prowadzący ustawę wiceminister Szwed, ale nic z tym faktem nie zrobił. W pierwszym czytaniu PIS dołączył do ustawy także kilkadziesiąt poprawek wprowadzających do niej bardzo szczegółowe przepisy dotyczące… Straży Marszałkowskiej. M.in. dotyczące systemu awansów i postępowań dyscyplinarnych. W efekcie w nowelizacji kodeksu pracy „oraz niektórych innych ustaw” przepisy zmieniające kodeks zajmują 23 strony a przepisy o Straży Marszałkowskiej 30 stron. Są to niestety standardy legislacji, do których w obecnej kadencji standardu mogliśmy się już przyzwyczaić.
Stanisław Zakroczymski- członek Zarządu Instytutu Strategie 2050. Prawnik i historyk. Przygotowuje doktorat z prawa administracyjnego na Wydziale Prawa i Administracji UW. Autor wywiadu-rzeki z profesorem Adamem Strzemboszem (Więź, 2017) oraz współautor raportu „Polska samorządów. Silna demokracja, skuteczne państwo.” (Fundacja Batorego 2019). Był redaktorem naczelnym wydania internetowego „Magazynu Kontakt”. Autor publikacji naukowych, analitycznych i publicystycznych związanych w szczególności z tematyką prawną i ustrojową. Zaangażowany w liczne przedsięwzięcia związane z edukacją obywatelską i historyczną. Aktywnie brał udział w protestach w obronie praworządności.
[1] https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/3FB3828F133DC1BCC125893500689E5E/%24File/2932.pdf
[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L1158&from=PL
[3] https://www.prawo.pl/kadry/jaki-urlop-rodzicielski-dla-ojcow,517580.html
[4] nowy art. 182(1a) § 4 kodeksu pracy
[5] Nowy art. 31 ust. 2 i 3 ustawy o świadczeniach świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
[6] https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-zycie-zawodowe-prywatne-rodzicow-dyrektywa-implementacja
[7] https://nil.org.pl/aktualnosci/7155-relacja-z-konferencji-rekomendacje-rady-ekspertow-nil
[8] https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/AF51B82074FA6C19C125894F005EAECE/%24File/2998-A.pdf zob. poprawka nr 4.
[9] Ibidem, zob. np. poprawki 26 i 27.
[10] https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/3FB3828F133DC1BCC125893500689E5E/%24File/2932.pdf
Porównaj art. 173(1) kodeksu pracy dodawany nowelizacją i art. 218a ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej w nowym brzmieniu.
