Prezentujemy „Analizę projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, ogłoszonego przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich “IUSTITIA””, której autorami są r.pr. Miłosława Zagłoba, Stanisław Zakroczymski z Instytutu Strategie 2050. Współpraca merytoryczna: dr Michał Gramatyka, adw. dr Marcin Radwan-Röhrenschef, adw. Jacek Trela.
Główne tezy:
- Analizowany projekt stanowi kompleksową propozycję przywrócenia praworządności w zakresie niezawisłości sędziowskiej i ustroju polskich sądów, co zasługuje na uznanie i aprobatę.
- Zgadzamy się z celem projektu – przywrócenie praworządności w Polsce w tym, i w innych zakresach (takich jak: sądownictwo konstytucyjne oraz funkcjonowanie prokuratury i organów ścigania) jest jednym z głównych postulatów zgłaszanych od dawna przez Instytut Strategie 2050 oraz Ruch Polska 2050.
- Aprobujemy propozycje zawarte w projekcie dotyczące reformy powoływania i trybu funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa, szczególnie zaś demokratyzacji wyborów do tego konstytucyjnego organu oraz utworzenia przy nim Rady Społecznej.
- Popieramy także, propozycje w zakresie reformy sądownictwa dyscyplinarnego, w tym przede wszystkim likwidację Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego.
- Mamy istotne wątpliwości w odniesieniu do przepisów przejściowych dotyczących sytuacji tzw. “neosędziów” czyli osób powołanych do służby sędziowskiej przy udziale tzw. “neoKRS”. Projekt zakłada uznanie nominacji ok. 1000 “neosędziów” za nieważne z mocy prawa (przy czym ponad 200 z nich zasiada w sądach rejonowych – niewliczając b. asesorów, zatem całkowicie “wypadłaby z systemu”). Do czasu następnych wyborów liczba takich nominacji może objąć nawet 15-20% sędziów. Lepszym rozwiązaniem, według nas, jest weryfikacja indywidualnych przypadków powołań. Usunięcie z zawodu powinno dotyczyć tych, którzy nie dają rękojmi niezawisłości sędziowskiej. Proponujemy dwie, alternatywne metody rozwiązania tego projektu. Obie, od dawna obecne w debacie publicznej z udziałem najwybitniejszych polskich prawników. Pierwsze z rozwiązań opiera się na weryfikacji sędziów w drodze procesowej, drugie – przy udziale prawidłowo wybranej KRS i zgromadzeń ogólnych sądów.
- Jesteśmy przeciwnikami wstecznego odbierania wynagrodzeń “neosędziom” orzekającym w SN i NSA za lata, które spędzili orzekając, niezależnie od wątpliwości dotyczących trybu ich powołania. Naszym zdaniem, takie rozwiązanie jest niezgodne z zasadami praworządności i humanitaryzmu.
- Wszystkie osoby, których sprawy rozstrzygane były przy udziale “neosędziów” powinny mieć uprawnienie do złożenia wniosku o wznowienie postępowania. Konieczną przesłanką wznowienia musi być wykazanie, że konkretny “neosędzia” nie dawał gwarancji niezawisłego rozpatrzenia konkretnej sprawy. Naszym zdaniem w ten sposób zapewnimy realizację prawa obywatela do niezawisłego sądu wynikającego z art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz art. 45 Konstytucji RP. W analizowanym projekcie ta materia nie jest uregulowana.
