W poniedziałek, 25 października 2021 roku odbyły się konsultacje społeczno-ekspercko-polityczne w Senacie RP analizy „Polska na Zielonym Szlaku. Strategia dojścia do neutralności klimatycznej” autorstwa ekspertów Instytutu Strategie 2050 Krzysztofa Bolesty, Katarzyny Pełczyńskiej-Nałęcz oraz Jana Szyszko. W debacie wzięli udział Szymon Hołownia, przedstawiciele koła parlamentarnego Polska 2050 i innych ugrupowań parlamentarnych, a także przedstawiciele środowisk eksperckich.
Głos otwierający zabrała Hanna Gill-Piątek oraz Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz witając i podkreślając różnorodne grono które zebrało się tego dnia na wspólnych konsultacjach. A następnie lider Ruchu Polska 2050 Szymon Hołownia podkreślił, że:
Dobrze wiemy, że temat, który do niedawna był uważany przez niektórych za fanaberię, za jakiś rodzaj utopii, za coś z zupełnie innego świata, za temat zastępczy stał się nagle na naszych oczach w ciągu ostatnich tygodni jednym z podstawowych tematów o których się rozmawia, nie tylko na arenie politycznej, nie tylko w życiu publicznym ale też po prostu w domach Polaków. Lider Ruchu Polska 2050 ocenił także, że jesteśmy w takiej sytuacji, gdzie powinniśmy zrobić absolutnie wszystko, aby jak najszybciej przystąpić do działań, które będą Nam mogły pomóc zminimalizować skutki tych zaniechań, tych procesów, które niezależnie od nas w klimacie, ale też na skutek działalności człowieka zachodzą.
Nie jesteśmy pacjentem, który przychodzi do lekarza w początkowym stadium choroby – jesteśmy w tej chorobie głęboko zaawansowani, dlatego musimy być natychmiast leczeni. Nie ma dnia ani miesiąca do stracenia, bo stawką jest życie naszych bliskich i następnych pokoleń – zakończył Szymon Hołownia.
W drugiej kolejności głos zabrał Jan Szyszko, członek zarządu Instytutu Strategie 2050 oraz współautor raportu „Polska na Zielonym Szlaku. Strategia dojścia do neutralności klimatycznej”.
To, że transformacja energetyczna w Polsce jest potrzebna, wydaje się jako fakt bezdyskusyjny. Pytanie, przed którym dziś stoimy, to nie “czy”, ale “jak” przeprowadzić transformację, by po zakończeniu tego procesu Polska była krajem bezpieczniejszym, z mniejszymi nierównościami i rozwojowo bliżej najbogatszych państw Europy Zachodniej.
Co jest więc kluczowe w tej sytuacji? Jan Szyszko wskazuje, że cała sztuka w tym, by gospodarcze i społeczne suwaki ustawiać tak, by neutralność klimatyczną osiągnąć możliwie jak najszybciej przy jednocześnie możliwie najmniejszych kosztach społecznych. “To wymaga bezprecedensowych inwestycji, które muszą rozpocząć się już dziś.”
Musimy odejść od założenia, że państwo samodzielnie przeprowadzi transformację, ze wszystko uda się wykonać rękoma ministerstw i spółek Skarbu Państwa. Rola państwa to wytyczanie kierunków, dawanie zachęt tak, by nam wszystkim opłacało się uczestniczyć w zielonej transformacji. – mówił Jan Szyszko.
Nie ma co się oszukiwać, odejście od węgla pozbawi pracy i będzie wymagać przebranżowienia się setek tysięcy pracowników branży górniczej i okołogórniczej. Tym ludziom po pierwsze, należy się szczerość, ale też konsultacje tempa zmian i modelu transformacji.
W naszym raporcie proponujemy rozwiązanie wprowadzenia uniwersalnego dochodu podstawowego w opcji wariantowej do wypłacanych obecnie odpraw i w wysokości pensji minimalnej. Tak by taki dochód dawał bezpieczeństwo górnikom i ich rodzinom na podstawowym poziomie ale też możliwość powrotu zawodowego.
Następnie głos zabrali zgromadzenie na sali goście.
Dyskusję rozpoczął Wojciech Jakóbik, który reprezentował BiznesAlert. Skomplementował formułę konsultacji “dobrze, że możemy się spotkać, porozmawiać o jakimś dokumencie, chciałbym żeby ta tradycja była kontynuowana” oraz pomysł minimalnego dochodu dla górników. Gdzie zaproponował zmiany? “Warto rozróżnić wsparcie infrastruktury samochodowej i transportowej. Moim zdaniem państwo powinno bardziej wspierać program budowy infrastruktury dla samochodów elektrycznych.”
Cieszę się, że nie rozmawiam “czy?” ale “jak?” i “kiedy?” – rozpoczął Marcin Kowalczyk z WWF Polska – “będziemy zmuszeni odejść od węgla nie w 2040 ale dużo wcześniej” – twierdzi. „Konieczne jest szersze przedstawienie propozycji sprawiedliwiej transformacji – skupiamy się na górnictwie, a to będą wszystkie sektory: rolnictwo, transport, przemysł”. Zwrócił uwagę także na aspekt edukacyjny: “Brakuje mi trochę w raporcie zmian koniecznych dla obywateli. Jest edukacja, edukacja dla młodzieży, ale brakuje edukacji dla dorosłych.”
Przedstawicielka Porozumienia Jarosława Gowina Anna Kornecka “Będziecie mieli Państwo w nas wielkiego sojusznika, jeśli chodzi o transformację energetyczną” oraz wskazała największe wyzwanie dla Polski jako brak właściwej infrastruktury. “Każdy z nas ma ten sam cel, ale bardzo ważna jest strategia, bo teraz dla naszego kraju takiego planu takiej strategii nie ma” – zakończyła.
Maciej Konieczny reprezentujący partię Razem zauważył, że “my jako społeczeństwo nie możemy być podzieleni, żeby sprostać takiemu wielkiemu wydarzeniu. Kluczowa jest współpraca międzynarodowa, nie da się przeprowadzić neutralności klimatycznej tylko w jednym kraju.” Według niego nie obejdzie się dzisiaj bez energetyki jądrowej, musimy na nią postawić.
Jako ostatni w tej części dyskusji głos zabrał Paweł Musiałek z Klubu Jagiellońskiego “Ja bym chciał zacząć od gratulacji. […] Co w raporcie jest ciekawego, można dużo mówić”. Wskazał na różnice między redukcją o 60% a neutralnością klimatyczną do 2050. To według Musiałka koszt rzędu 185 mld euro. Zwrócił uwagę również, że potrzebna jest opowieść nie o tym, że “Polska będzie krajem mlekiem i miodem płynącym “to musi być rozmowa o drugiej transformacji, to kosztuje i my musimy te koszty ponosić. Ta opowieść musi być dużo bardziej realistyczna.”
Po tym stanowisku Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, zadała pytania od widzów, którzy od początku spotkania uczestniczyli w nim online, aby następnie oddać głos kolejnym uczestnikom.
Michał Hetmański przedstawiciel Fundacja Instrat “Bardzo często słyszymy o takich na tyle dalekosiężnych i długoterminowych celach, że ich realizacja w krótkim terminie nie wymaga zasadniczo żadnych większych kosztów.” Według niego, dużo więcej uwagi powinniśmy poświęcać temu, jak te długoterminowe cele przekładają się na konkretne kroki dzisiaj.
Marcin Korolec reprezentujący Instytut Zielonej Gospodarki oznajmił, że nasz sukces gospodarczy nie wynika z faktu, że dostajemy fundusze z UE, tylko dlatego, że jest budowany na dostępie do jednolitego rynku europejskiego. “Już dzisiaj Ci, którzy eksportują towary z Polski wskazują na to, że mają problemy z uzyskiwaniem nowych zamówień ze względu na ślad węglowy polskiej gospodarki.”
Przedstawiciel Instytutu Obywatelskiego Grzegorz Onichimowski zakończył drugą część dyskusji zwróceniem uwagi na zaufanie społeczne: “Dzisiaj rozstrzygają się różne kwestie, które mogą mieć długofalowe skutki. Mamy dzisiaj kwestię być może zmarnowanego olbrzymiego potencjału społecznego, który się zgromadził wokół ruchu prosumenckiego. […] Kiedy odzyskamy zaufanie inwestorów?”
Po usłyszeniu głosów ekspertów oraz przedstawicieli ugrupowań partyjnych do zadanych pytań miał szansę odnieść się Szymon Hołownia “”my nie jesteśmy przeciwnikami elektrowni atomowej. Trzeba sobie powiedzieć, że jeśli na pewny etapie nie wyrobimy się z OZE, to być może trzeba będzie się dopalić atomem. Traktuje ją jako środek awaryjny.”
Jako kolejni głos zabrali przedstawiciele Koalicji Obywatelskiej. Tomasz Nowak wspomniał o całościowej strategii dojścia do neutralności klimatycznej nad którą pracują, a ma opierać się na odpowiedzialności. “Odpowiedzialność, która ma w sobie dwa człony. Po pierwsze rozwój na rzecz klimatu – tak. Po drugie ludzie i koszty. A po trzecie, jako uzupełnienie tempo, tempo tych zmian. Nie będzie to łatwa droga, ale ta trudna droga będzie do przejścia.” – mówił Nowak.
Krzysztof Gadowski podkreślił “warto rozmawiać i dobrze, że rozmawiamy bo to klucz do stworzenia jednego spójnego dokumentu” i zwrócił uwagę na kwestie samorządów w zachodzących zmianach “nie możemy też zostawić samorządów, samorząd musi się aktywnie w to włączyć przy wielkim wsparciu rządu.”
Gabriela Lenartowicz poruszyła temat cyfrowy. “Prawdziwa zielona transformacja w dzisiejszych czasach aby była sukcesem powinna być transformacją cyfrowa.”
Reprezentant Koalicji Polskiej – Władysław Teofil Bartoszewski odniósł się do tematu rolników: “jeżeli chodzi o sektor rolniczy, uważam, że te cele są ambitne. Dlaczego? W Polsce produkujemy obecnie niecałe 2% żywności ekologicznej. Nie zrobimy 25% w ciągu 8 lat. To nie jest realne.”
Głos zabrał także Mikołaj Gumulski reprezentant Młodzieżowego Strajku Klimatycznego “Mamy konkretne daty, konkretne limity. Transformacja może i musi być szybka, sprawiedliwa i zielona, jeżeli to zignorujemy, to to jest kolejny pożar który zniszczy miasteczko, kolejna susza która zrujnuje rolnika.” według niego jedyne czego brakuje to woli politycznej, która nie nadąża za potrzeba społeczną. Dodaje także na koniec “jeżeli nas zawiedziecie, to my będziemy musieli żyć z katastrofa klimatyczną.”
Katarzyna Jagiełło przedstawicielka Polski 2050 twierdzi, że przygotowanie rolników to jedno z największych wyzwań, jakie widzi. “Ludzie którzy produkują żywności, muszą uwierzyć, że zmiany które chcemy z nimi zrobić, są dla nich.”
Miłosz Hodun z Nowoczesnej zwrócił uwagę na język, jakiego używamy w rozmowach z Polkami i Polakami o klimacie. “To nie może być język strachu, język o ciągłych wymagań i ograniczeniach, to powinien być raczej język nadziei i język mówienia o pozytywach, o tym co się może zmienić”. Według Hoduna w raporcie brakuje wskazania przedsiębiorców, którzy są kluczowi, aby przekonać rodziny, pracowników do tak ambitnych celów.
Przed podsumowaniem, jako ostatni głos zabrał Wojciech Kubalewski reprezentujący partię Zieloni. Wskazał, że w raporcie “Polska na Zielonym Szlaku. Strategia dojścia do neutralności klimatycznej” bardzo mało mówi się o energooszczędności oraz o tym co zamierzamy robić z odpadami radioaktywnymi. Mówiąc o kosztach poruszył hipotezę “Może się okazać, że prąd jaki uzyskamy ze spalania diamentów w piecu będzie tańszy niż ten który uzyskujemy z energii jądrowej”.
Szymon Hołownia w swoim podsumowaniu zaznaczył wdzięczność, że goście obecni na sali są gotowi pomóc zrobić tą robotę lepiej i razem. Zaznaczył, że dziś, kiedy mamy odrobinę przestrzeni na podejmowanie decyzji, powinniśmy się zgodzić z tym, że polityka klimatyczna powinna stać się centrum polityki. “W moim najgłębszym przekonaniu, jeśli zaczniemy spierać się czy dobiec do mety o 14 czy o 16, to nie dobiegniemy jeśli nie zaczniemy biec.”. Odniósł się także do stanowiska Młodzieżowego Strajku Klimatycznego “Oni walczą o życie, to jest naprawdę coś wstrząsającego, że dożyliśmy czasów, gdzie pokolenie dzieci walczy z pokoleniem rodziców”.
Ekspert Instytutu Strategie 2050 Jan Szyszko na koniec spotkania podziękował za wszystkie uwagi oraz zapewnił, że potrzebna jest aktualizacja raportu dotyczącego tak dynamicznego tematu. “Ten dokument to nie jest dogmat, on będzie się zmieniał. Jesteśmy otwarci do wprowadzania świeższych, nowszych rozwiązań.” Zgodził się z uwagami w temacie infrastruktury, współpracy z Unią Europejską oraz że trzeba mówić językiem korzyści. “Zamożny kraj to taki, gdzie bogaci jeżdżą koleją, a nie biedni samochodami.”
Już niedługo zaprosimy Państwa na kolejne konsultacje.
